Chwila z gŏdkōm: Brzidke słowa

Brzidke słowa sōm z nami ôd nojstarszych czasōw. Używanie ich we ôdpednich chwilach przinosi podwyższynie adrynaliny, a to zmyńszŏ bōl. Wymŏwiōmy je, jak coś niy idzie tak, jak by my chcieli, bo dŏwŏ nōm to uczucie, że sōm my fertich do biciŏ sie ô to, żeby postawić na swojim.

Niyrŏz brzidke słowa zastympujōm nōm przemoc. Zamiast chlasnōńć kōmu po gymbie, nasze nerwy wyciepujymy z siebie pŏrōma przeklyństwami. Ciekawe je to, że to fōnguje ino dlŏ tych, co niy ciepiōm miynsym co druge słowo.

We dzisiyjszych czasach mōmy taki mit, że kejś sie tak niy gŏdało. My sam na Ślōnsku mōmy jeszcze do tego drugi mit, że po ślōnsku sie niy przeklinŏ. Że to inksi przinieśli te gorsze słowa ze sobōm.

Profesōr Miodek kejś pedzioł, że „w śląskiej mowie nie było tych wszystkich słów na k… i na p… Szczytem oburzenia było słowo pieronie!”.

Profesōr Kadłubek pisze, że „Ludzie sie boli pedzieć pieronie!, boli sie pieronić tak ganc na całego. Ale dzisio już żodyn tak delikatnie niy przeklino…”

To jak Ślōnzŏk przeklinoł sto lŏt tymu?

We „Powieściach ludu polskiego na Śląsku” ani rŏz niy trefiŏ sie słowo pierōn. Możno skuli tego, że Perun bōł nojwyższym bogym słowiańskim przed chrystianizacyjōm i wołanie go było takim samym bluźnierstwym jak wołanie miana ôd Jezusa abo Boga. Toć, że Ślōnzŏk we XIX stoleciu mōg niy wiedzieć, skōnd sie gynau to słowo wziōnło, ale widzioł je tak samo, jak prasłowianie tysiōnc lŏt przed nim.

Ciekawe, że już 50 lŏt niyskorzij idzie to słowo i ôd niego pochodne znojś we cajtōngach.

Archiwōm Państwowe w Ôpolu wydało latoś ôńskigo roku ksiōnżka „Ty bestyja, ty kamelo”, do keryj autorki sebrały zŏpisy syńdziōw polubownych z krysu strzeleckigo z lŏt 1845-1938. Podle prawa te zŏpisy musiały pedzieć, jake to słowa były pedziane i bez to sōm ône w nich zapisane tak, jak były używane.

Cytaty ze słowym pierōn i jymu podobnymi zajmujōm tam siedym strōn. Idzie znojś tam take cytaty jak:

„Ty złodzieju, tyś mi pōł dziołu ukrŏd, ty pierōnie, jak cie na miedzy trefia, to cie zarŏz usmierca, tyś bōty ukrŏd.”

Ale Ślōnzŏk we tamtym czasie znoł wiyncyj brzidkich słōw. Co mŏ spōlnego angelske słowo deep, kere znaczy głymboki, ze słowym dziupla? Tysiōnce lŏt tymu to było jedno słowo. Z tego słowa wziōnło sie tyż serbske dupa, kere znaczy dōł abo jama.

We wiynkszości słowiańskich gŏdek to słowo to je barzij wulgarny knif, coby pedzieć zadek i je już idzie znojś we „Powieściach…” pŏra razy:

„I jŏch zaszoł ku tymu zdechłymu kōniowi i urznōłech mu ôgōn u dupy”
„Poôwijoł ôgōn na jedna rynka aż do dupy i wysunōn potym kij i wziōn bić wilka”

We „Dialektach polskich Śląska” Kazimierza Nitscha idzie znojś słowo dupać, kere autōr zapisoł na Ślōnsku austriackim i znaczy ôno mieć seks.
To sōm ale take słowa, co stojōm kajś we pojstrzodku tyj skale miyndzy normalnōm gŏdkōm a takōm richtich wulgarnōm. Niy znŏd żech ani jednego przikłŏdu dzisiej popularnego słowa na „ch” ani tego na „p”.

Mioł żech problym, jak do wŏs gŏdać ô tych słowach, bo niy chca być ôszkliwy przed kamerōm. Bez to jŏ byda sie trocha pōmŏgać. Z piyrszym pōmoże mi Adrianna Biedrzińskŏ:

„Ty mynij gorzołka pij, ty wiyncyj trynuj, ty za granica jedziesz, ciulu ty.”

Tego słowa niy idzie znojś we żŏdnyj ksiōnżce. Autorki „Agresje” znodły je we dokumyntach sztyry razy, a nojwcześniyjszy we 1875 roku:

„Ty niy poradzisz nic robić jyno Josefie tego ônego do rzici wrazić”.

Nojwiynkszy problym mōm ze słowym, co sie zaczynŏ na „k”, kōńczy na „a” i mŏ piyńć liter. I tak żech sie wymyślōł, że tam kaj to słowo je, to jŏ byda gŏdać „klapsznita”, ja?

To słowo we „Powieściach” idzie trefić piyńć razy u trzech ôsōb.

„A wrzeszczy za niymi surtu purtu za tymi klapsznitami, jak je dopadna, to je zeżra”
„A ôn powiedzioł, aby ta pryncesa sie sklapszniciła”
„Jedyn czas szkoca była (dziywka, co sie sklapsznici)”

We „Agresyji” to słowo i ôd niego pochodne zajmujōm siedym i pōł strōny. Niykere z nich to:

„Ty klapsznita! Waku ôzkołatany! Przeklynto zŏwito!”
„Ty starŏ dziewa, motyko, klapsznito; ty stary hŏku, bo sie już 13 lŏt hukŏsz a niy możesz sie ôdhukać.”

Sōm tyż pochodne:

„Ty pierōński klapszniciŏrzu! Tyś je klapszniciŏrz, bo mŏsz trzi żōny.”

Ciekawe je słowo „wak”, kerego dzisiej już chyba żŏdyn niy znŏ, i jŏ żech je tyż piyrszy rŏz trefiōł we tyj ksiōnżce, a kejś ôno było fest popularne. Ôno wziōnło sie z łacińskigo wagina, może znaczyć tak samo gynitalia, jak cołko ôsoba. Po tych zŏpisach widać, że mŏ podobny ciynżŏr do słowa klapsznita.

Swojōm drōgōm we kożdyj gŏdce je tako tyndyncyjŏ do mianowaniŏ nŏs tym, co mōmy w batkach. Po ślōnsku chop może być pulŏkym abo tym na „c”. Baba może być tym wakym, motykōm abo tym na „p” na sztyry litery.

Tak abo inakszyj ludzie dycki przeklinali, przeklinajōm i przeklinać bydōm. I niy ma co rōmantyzować Ślōnzŏkōw i robić z nich ideałōw. Tak samo jak źle je myśleć ô sobie, że sie je nojpiykniyjszym i nojlepszym, tak i źle je idealizować swoja grupa. Niy ma ludzi, co sōm perfekt i niy ma grup, co sōm perfekt. Ani nasza gŏdka, ani my, niy sōm my wyjōntkowi.

A ze przeklinaniym nojważniyjsze je, coby wiedzieć jak przeklinać i kaj przeklinać.